Φωνολογική Καλλιέργεια

Φωνολογική Καλλιέργεια

      Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας φέρει τον τίτλο φωνολογική καλλιέργεια.  Το έναυσμα για τη δημιουργία του δόθηκε από τους ίδιους τους θεραπευτές του λόγου οι οποίοι μέσα από τα επίμονα αιτήματά τους δήλωναν την ανάγκη ύπαρξης  ενός τέτοιου υλικού. Όταν ξεκίνησε η ιδέα γι’ αυτό το βιβλίο οι προβληματισμοί ήταν αρκετοί και είχαν κυρίως να κάνουν με το αν αξίζει να δοθεί τόσος χρόνος για κάτι που δείχνει τόσο απλό. Τα συμπεράσματα βγήκαν μετά τη συμπλήρωση όλης της δουλειάς και έδειξαν ότι τίποτα δεν είναι απλό αν εσύ επιλέξεις να το κάνεις σωστά.

      Οι δυσκολίες που οι θεραπευτές του λόγου περιέγραφαν, εντοπίζονταν στην ανάκληση των λέξεων που ήθελαν να επιλέξουν αλλά και στην ποιότητα των προτάσεων που δημιουργούσαν. Υπήρχαν λάθη στην ορθογραφία των λέξεων αλλά και  στην εννοιολογική τους σημασία ενώ στις προτάσεις παράγονταν μηνύματα που οι θεραπευτές δεν ήθελαν να τα περάσουν. Σαφώς ορθή χρήση του λόγου είναι το να εκφέρονται σωστά οι φθόγγοι, λόγος επίσης είναι οι σωστές έννοιες, η σωστή έκφραση, η ορθογραφία, η κατανόηση των νοημάτων, η καλή επικοινωνία με το παιδί και το γονιό του. Δε χρειάζεται να αναλυθεί ότι όταν η γλώσσα μιλιέται και γράφεται σωστά προσθέτει αξία στο θεραπευτή.

      Η συγκεκριμένη δουλειά ξεκίνησε με τη συμμετοχή όλων των επιστημονικών συνεργατών. Στην ομάδα επεξεργασίας δεν ανήκαν μόνο ειδικοί του λόγου αλλά και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων (φιλόλογοι, ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί, εργοθεραπευτές, γραμματείς). Μία συνεργασία που διήρκησε δύο χρόνια δημιούργησε το πρώτο πλούσιο υλικό. Χρειάστηκε ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια για να μπορέσει αυτό το υλικό να δομηθεί και να οργανωθεί σωστά ώστε να αποτελεί ένα λειτουργικό και εύκολο στη χρήση του επιστημονικό εργαλείο.

      Το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας είναι ένα ιδιαίτερο λεξικό της ελληνικής γλώσσας. Χωρίζει τις λέξεις ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας τους. Ξεκινά από τα χειλικά σύμφωνα «π», «β», «φ» και συνεχίζει με τα οδοντικά σύμφωνα «τ», «δ», «θ» και τα ουρανικά σύμφωνα «κ», «γ», «χ». Εκεί έχουν ενταχθεί και τα «μπ», «γκ», «ντ» που συχνά χρησιμοποιούνται. Συμπληρώνεται ένας πρώτος κύκλος με τα συμπλέγματα που σχηματίζονται από αυτά τα πρώτα εννέα σύμφωνα. Στη συνέχεια το βιβλίο εστιάζει στα ένρινα σύμφωνα «μ», «ν» και στα όποια συμπλέγματά τους με τα παραπάνω σύμφωνα. Η επόμενη κατηγορία αφορά τα συριστικά σύμφωνα «σ», «ζ», «ξ», «ψ» και όλα τα συμπλέγματά τους εκτός από αυτά που περιέχουν τα υγρά σύμφωνα «λ» και «ρ». Η τελευταία κατηγορία είναι αφιερωμένη στα υγρά σύμφωνα «λ» και «ρ». Αρχικά στο γράμμα «λ», στα διπλά συμπλέγματά του (το «λ» μετά από σύμφωνο, το «λ» πριν από σύμφωνο) και στα τριπλά συμπλέγματα του. Αντίστοιχη κατηγοριοποίηση υπάρχει και για το γράμμα «ρ», ξεκινώντας αρχικά με το γράμμα, μετά με τα διπλά συμπλέγματά του  (το «ρ» μετά από σύμφωνο, το «ρ» πριν από σύμφωνο) και τέλος με τα τριπλά συμπλέγματα του. Σε κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες οι λέξεις χωρίζονται σε δισύλλαβες, τρισύλλαβες και πολυσύλλαβες. Οι δισύλλαβες περιέχουν αρχικά το γράμμα στην αρχή της λέξης και στη συνέχεια το γράμμα στο τέλος της λέξης. Αντίστοιχα οι τρισύλλαβες και οι πολυσύλλαβες λέξεις περιέχουν αρχικά το γράμμα στην αρχή της λέξης και στη συνέχεια το γράμμα μέσα στη λέξη.

     Όλες σχεδόν οι λέξεις έχουν ενταχθεί σε προτάσεις. Η οργάνωση των προτάσεων είναι ανάλογη με την οργάνωση των λέξεων. Ακολουθείται και εκεί αντίστοιχος βαθμός δυσκολίας μέχρι να συμπληρωθεί όλο το υλικό. Οι προτάσεις έχουν επιλεγεί με βασικό κριτήριο ότι απευθύνονται σε παιδιά. Είναι μικρές και εύκολα κατανοητές. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως είναι αλλά μπορούν και να χρησιμέψουν  σαν ιδέες για τη δημιουργία περισσότερων προτάσεων. Για την ευκολότερη ανάγνωση του υλικού στο πάνω μέρος κάθε σελίδας υπάρχει ένας πίνακας με 5 ενότητες. Στο κέντρο του πίνακα υπάρχει το γράμμα που περιέχεται στη σελίδα και αριστερά και δεξιά το σύμπλεγμα. Οι άλλες δύο ενότητες περιγράφουν τον αριθμό των συλλαβών στις λέξεις που περιέχονται (2, 3, 4+) καθώς και τη θέση που έχει το σύμπλεγμα στις λέξεις (αρχή, μέση).

      Μιλώντας με αριθμούς όλο το έργο αριθμεί 1250 σελίδες που περιέχονται σε τρεις τόμους. Ο πρώτος τόμος είναι αφιερωμένος σε λέξεις (περίπου 15.000) και ο δεύτερος με τον τρίτο τόμο είναι αφιερωμένοι σε προτάσεις (περίπου 13.000). Περιέχονται λέξεις και προτάσεις με τα 17 σύμφωνα της ελληνικής αλφαβήτου και με όλα τα συμπλέγματα που δημιουργούν (σύνολο 470). Οι διαστάσεις του βιβλίου είναι σε μέγεθος σελίδας Α4 για να δίνεται η δυνατότητα στο θεραπευτή όταν το επιλέγει να μπορεί να βγάζει φωτοτυπίες.

      Τα χαρακτηριστικά αυτής της δουλειάς είναι η πληρότητά του, η σωστή οργάνωσή του και η ευκολία στη χρήση του. Έχει δοθεί μεγάλη σημασία στη λεπτομέρεια ώστε ο θεραπευτής του λόγου να μπορεί εύκολα να βρίσκει ότι του χρειάζεται χωρίς να χρονοτριβεί. Επιπλέον είναι ένα διαχρονικό υλικό αφού η  ελληνική γλώσσα στην οποία είναι βασισμένο παραμένει σταθερή.

Δημήτρης Παπαντωνίου